Πολλές φορές πιάνω τον εαυτό μου να παρατηρεί τους ανθρώπους… Σε μια βόλτα στη θάλασσα, στο σινεμά… Είναι αλήθεια συναρπαστικό να προσπαθείς να αποκωδικοποιήσεις όσους βρίσκονται γύρω σου. Αυτό είναι και το μικρόβιο του επαγγέλματός μας για το οποίο και θα σας μιλήσω μια άλλη φορά. Εξίσου συναρπαστικό όμως, είναι να μπορείς να παρατηρείς εσένα, τα πως και τα γιατί της συμπεριφοράς, των συναισθημάτων και των σκέψεών σου. Κάπως έτσι μπορείς να φτάσεις σε αυτό που ίσως να έχετε ακούσει να αποκαλούμε αυτογνωσία.

Είμαι σίγουρη ότι διαβάζοντας τον τίτλο αυτού του άρθρου, πολλοί ίσως να νομίζετε ότι με την αυτοπαρατήρηση εννοώ την ατέρμονη ομφαλοσκόπηση, που πιθανόν αρκετές φορές να οδηγεί και στον εγωκεντρισμό. Η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική. Η αυτοπαρατήρηση είναι μια διαδικασία που κάθε άλλο παρά εγωκεντρικούς μας κάνει. Είναι εκείνο το όπλο που έχουμε στη φαρέτρα μας και μας επιτρέπει να ελέγχουμε και να κατανοούμε τα συναισθήματα και τις σκέψεις μας. Μια μεγαλύτερη κατανόηση του εαυτού μας άλλωστε μας επιτρέπει να αντιληφθούμε καλύτερα και τα συναισθήματα των γύρω μας και γιατί όχι, ακόμα και να είμαστε πιο δεκτικοί στα όσα νιώθουν για εμάς.

Η αυτοπαρατήρηση δεν αποτελεί μια νέα μόδα όπως κάποιοι από εσάς ίσως να σκέφτεστε. Για την ακρίβεια, αποτελεί τον πυρήνα πολλών θρησκειών όπως ο Χριστιανισμός και ο Βουδισμός. Αλλά αν θέλετε να πάμε ακόμα πιο πίσω, οι αρχαίοι μας πρόγονοι όπως ο Σωκράτης εστίαζαν στην σημασία της αυτοπαρατήρησης και κατ’ επέκταση της αυτογνωσίας για την πορεία που θα πάρει η ζωή μας. Αυτό στο οποίο όλοι οι εκπρόσωποι της αυτοπαρατήρησης συγκλίνουν είναι ότι μέσω αυτής της διαδικασίας μπορούμε να γίνουμε κυρίαρχοι των συναισθημάτων μας και όχι υποχείριά τους. Αν κάποιος κατορθώσει να είναι αυτό που αισθάνεται και όχι απλά να παρακολουθεί σαν θεατής τα όσα διαδραματίζονται στη ζωή του, τότε γίνεται και κυρίαρχος της ίδιας του της ζωής. Προσοχή όμως, όπως όλα τα πράγματα στη ζωή έτσι και τώρα ό,τι κάνουμε πρέπει να το κάνουμε με μέτρο. Ο κίνδυνος εδώ είναι να βιώσουμε την πνευματική μας καθήλωση, καταπιέζοντας τα συναισθήματά μας.

Για παρατηρήστε λίγο τον εαυτό σας. Όταν μιλάτε για τα όσα αισθάνεστε λέτε «είμαι χαρούμενος» ή «νιώθω χαρούμενος»; Στην πρώτη περίπτωση κάνετε μια οριστική και απόλυτη δήλωση, ενώ στην δεύτερη περίπτωση κάνετε απλά μια αναγνώριση του συναισθήματος που σας διακατέχει την προκείμενη στιγμή. Με την ίδια διαδικασία που παρατηρούμε τα συναισθήματά μας μπορούμε να παρατηρήσουμε και τις σκέψεις μας. Καθένας από εμάς χρησιμοποιεί διαφορετικούς τρόπους σκέψης τους οποίους και αν κατορθώσουμε να ταυτοποιήσουμε θα έχουμε μεγαλύτερη επίγνωση σχετικά με το ποιος τρόπος μας ταιριάζει καλύτερα αλλά και σχετικά με το αν αυτές οι σκέψεις που κάνουμε έχουν θετικό ή αρνητικό αντίκτυπο σε εμάς.

Για να καταλάβετε ίσως λίγο καλύτερα τι είναι στην ουσία της η αυτοπαρατήρηση μπορείτε να φέρετε στο μυαλό σας την εικόνα μιας μαμάς με το μωρό της. Εκείνη θα το κοιτάξει, θα το παρατηρήσει και θα αντικατοπτρίσει στο πρόσωπό της όλα τα μηνύματα που της στέλνει το παιδί της. Κάπως έτσι θα αντιληφθεί και τι έχει ανάγκη το παιδί της τη δεδομένη χρονική στιγμή. Με το χρόνο βέβαια, μαθαίνει το παιδί της και η διαδικασία γίνεται πιο αυτοματοποιημένα. Αυτό πρέπει να κάνουμε και εμείς με τον εαυτό μας, να «αυτοπαρατηρηθούμε», να μάθουμε τον εαυτό μας, να αφουγκραστούμε τις ανάγκες μας, μα το πιο σημαντικό να γίνουμε κυρίαρχοι του εαυτού μας.